“Ο φόβος είναι το μονοπάτι που οδηγεί στη σκοτεινή πλευρά … ο φόβος οδηγεί στο θυμό … ο θυμός οδηγεί στο μίσος … το μίσος οδηγεί στον πόνο.»
-Yoda, Star Wars
OMG (ούτε η έφηβη κόρη μου δε χρησιμοποιεί πια αυτή την έκφραση – αλλά με κάποιον τρόπο αυτό το χαζό ακρωνύμιο εκφράζει απόλυτα την τρέχουσα κατάσταση) !!! Τι συνέβη, μόλις τώρα; Αυτή είναι η ερώτηση που έρχεται ξανά και ξανά στο μυαλό μου .. Τι … Τι .. Τι ;;;
Δεν είναι αλήθεια… πρόκειται απλά για άλλο ένα τρομολαγνικό εύρημα των μέσων μαζικής ενημέρωσης, όχι, δεν είναι τίποτα ΑΛΛΑ … ΑΛΛΑ ο κόσμος μοιάζει να άλλαξε μέσα σε μία νύχτα. Και όλα είναι πράγματι διαφορετικά!
Η Ελλάδα άλλαξε. Ο κόσμος ολόκληρος άλλαξε! Θυμάμαι, μόλις το περασμένο Σάββατο τα πράγματα ήταν λίγο παράξενα αλλά -ακόμη- φυσιολογικά, αλλά μέχρι την Τετάρτη είχα συνειδητοποιήσει ότι η κατάσταση είναι εξαιρετικά ανησυχητική. Και τώρα που γράφω είναι μία εβδομάδα μετά και η Ελλάδα βρίσκεται ήδη σε κατάσταση συναγερμού. Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί!
Όπως είπε και ο Trevor Noah του τηλεοπτικού Daily Show στις Η.Π.Α: “Η ζωή όπως την ξέραμε, μόλις ακυρώθηκε.”
Ίσως είπατε στο παιδί σας ότι δεν μπορεί να συναντά τους φίλους του, ούτε καν τους πιο στενούς: Και γω.
Πιθανώς να κλείσατε την επιχείρησή σας και να καταφύγατε σε λύσεις μέσω διαδικτύου: Το ίδιο έκανα και γω.
Πιθανότατα να ψωνίσατε περισσότερα πράγματα από όσα συνήθως: Ντρέπομαι να το πω αλλά εγώ το έκανα.
Μπορεί να σταματήσατε να βλέπετε τους φίλους σας: Το έκανα.
Αυτά και άλλα τόσα “φυσιολογικά” πράγματα έχουν ακυρωθεί.
Εάν το καλοσκεφτεί κανείς, ποτέ ξανά, στην πρόσφατη ιστορία, δεν μας είχε ζητηθεί να γίνουμε εσωστρεφείς, και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο: να περιορίσουμε τον εαυτό μας με φυσικούς όρους, να μείνουμε στο σπίτι, να καθίσουμε στον καναπέ. Ο εκούσιος εγκλεισμός μοιάζει να είναι, παραδόξως, η μόνη διέξοδος από αυτή την τρέλα που ονομάζεται κορωνοϊός. Καθώς ο ιός εξαπλώνεται, είμαστε υποχρεωμένοι να μείνουμε σπίτι, με συνέπεια η ζωή μας να επιβραδύνεται _αναπόφευκτα. Ίσως αυτή λοιπόν να είναι μία ευκαιρία να εστιάσουμε στον εαυτό μας, μία ευκαιρία για ενδοσκόπηση.
Όσοι από εμάς νιώθουμε παγιδευμένοι στους φόβους μας, ίσως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με άλλον τρόπο αυτό που συμβαίνει, σαν μια πρόσκληση να γνωρίσουμε τον εαυτό μας σύμφωνα με το πασίγνωστο ελληνικό ρητό «γνώθι σαυτόν», που βρέθηκε γραμμένο στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Για μένα το ταξίδι του “να γνωρίζεις τον εαυτό σου” είναι ένας δρόμος από το φόβο προς την αγάπη. Και αυτό το ταξίδι δεν θα μπορούσε να είναι πιο σχετικό με αυτό που ζούμε τώρα. Αλλά ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά.
“Γνώθι σαυτόν.” Ποιο είναι αλήθεια το νόημα πίσω από αυτές τις λέξεις; Νομίζω πως όλοι συμφωνούμε ότι οι Αρχαίοι Έλληνες θα μπορούσαν να είναι λίγο πιο σαφείς, αλλά το μαντείο ήθελε, εσκεμμένα, να αφήσει τους επισκέπτες του λίγο μπερδεμένους. Μπορείτε να φανταστείτε έναν αρχαίο Έλληνα να πηγαίνει στους Δελφούς ψάχνοντας για καθοδήγηση και να παίρνει σαν απάντηση έναν τέτοιο γρίφο; Μπορείτε να κάνετε εικόνα το γεμάτο σύγχυση βλέμμα του;
Από τα λίγα που έχω μάθει για το πώς λειτουργεί ο νους μας, αυτοί οι αρχαίοι κάτι ήξεραν παραπάνω (όχι, δεν βαριόντουσαν απλά να χρησιμοποιήσουν περισσότερες λέξεις). Ήξεραν ότι η σύγχυση είναι το πρώτο βήμα προς τη γνώση. Η σύγχυση διαρρηγνύει αυτό που πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε, για να μπορέσουμε επιτέλους να δούμε ξεκάθαρα μία βαθύτερη αλήθεια. Η σύγχυση χρησιμοποιεί ένα διαφορετικό κομμάτι του νου μας, το οποίο δεν είναι πνευματικό. Είναι το ενδότερο κομμάτι που όλοι έχουμε στο νου μας, αυτό που βρίσκεται κάτω από τη διάνοια.
Το μόνο πρόβλημα με αυτή τη λακωνική έκφραση είναι ότι στη σύγχρονη εποχή υπόκειται σε 1000 διαφορετικές ερμηνείες. Είμαι σίγουρη ότι διοργανώνονται ολόκληρα συνέδρια κλασικών σπουδών, στα οποία σπουδαίοι καθηγητές πανεπιστημίου τσακώνονται γι’ αυτές τις δύο αυτές μικρές λέξεις. Αυτές τις μέρες έχω πολύ χρόνο στα χέρια μου, αφού όλες οι κοινωνικές μου δραστηριότητες έχουν μειωθεί στο μηδέν. Επειδή, λοιπόν, μου αρέσει να εξετάζω την αρχαία ελληνική σοφία μέσα από το πρίσμα των Τριών Αρχών, αποφάσισα να γράψω τη δική μου ερμηνεία για το τι μπορεί να σημαίνει ο αρχαίος αυτός γρίφος.
Όπως το βλέπω εγώ, το “σαυτόν” δεν μπορεί να μιλά για την προσωπικότητά σου, το “εγώ” σου. Δεν μπορεί να είναι τόσο απλό, όπως λέμε “είμαι η Σόφια, είμαι μητέρα και coach, είμαι συνήθως πολύ ανοιχτή προς τους άλλους αλλά μου λείπει η πειθαρχία και η υπομονή κ.λπ …” Οπότε, το “να γνωρίζω τον εαυτό μου” δεν θα μπορούσε να αναφέρεται απλά στα στοιχεία που με χαρακτηρίζουν σαν άνθρωπο. Είτε οι αρχαίοι ήταν πολύ αφελείς, ζητώντας από εμάς το προφανές, είτε υπάρχει κάποιο άλλο κομμάτι που λείπει από το παζλ.
Εάν αυτό ισχύει, τότε το ρητό “γνώθι σαυτόν” αναφέρεται σε κάτι βαθύτερο, απρόσωπο, θεμελιώδες. Φτάνει στον πυρήνα του πώς λειτουργούν όλα τα ανθρώπινα όντα, στην ίδια την πνευματική μας προέλευση. Στο κομμάτι του εαυτού μας από το οποίο προέρχεται η έμπνευση. Αυτό το κομμάτι που μοιάζει πολύ πιο πραγματικό από το “εγώ” μας. Που βασίζεται στην αγάπη, τη δημιουργικότητα, την καθαρότητα και τη γαλήνη του νου. Όταν επιλέγω να αντιδράσω σε οτιδήποτε έρχεται στη ζωή μου προτάσσοντας αυτό το κομμάτι του νου μου, τότε βλέπω καθαρά τις λύσεις. Γνωρίζω τα βήματα που πρέπει να κάνω και ξέρω, βαθιά στον πυρήνα μου, ότι “και αυτό θα περάσει”. Αυτός είναι ο αληθινός εαυτός μας, η σοφία που οι περισσότεροι από εμάς επιδιώκουμε στη ζωή μας.
Από την άλλη πλευρά, όλοι έχουμε κι αυτό το άλλο μέρος του εαυτού μας – ας το ονομάσουμε “το εγώ μας” – το οποίο δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να πιστεύει τους φόβους και τις ανασφάλειές μας. Όταν βρισκόμαστε εκεί, σε αυτό το άλλο μέρος του εαυτού μας, συνήθως διακρίνουμε μόνο προβλήματα και αντιδρούμε νευρικά, με πανικό (όπως ο Woody Allen στις περισσότερες ταινίες του). Πώς θα αναγνωρίσουμε ότι βρισκόμαστε στο “εγώ” μας; Ακούγοντας τα συναισθήματά μας: Δεν έχουμε ένα ήρεμο, θετικό συναίσθημα, συνήθως αισθανόμαστε άβολα. Μπορεί να περιγράψουμε αυτή την αίσθηση σαν άγχος, απογοήτευση, πανικό, φόβο ή κατάθλιψη, σα να τα’χουμε χαμένα. Αυτά τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά, δεν πρέπει να τα φοβόμαστε ούτε να τα απωθούμε. Οι περισσότεροι από εμάς τα αντιμετωπίζουμε σαν βαρόμετρο για το αν η ζωή έχει πρόβλημα. Στην πραγματικότητα όμως, δεν έχουν καμία σχέση με αυτό. Είναι απλά μηνύματα, ένας δείκτης για την κατάσταση του νου μας. Τίποτε άλλο!
Τα καλά νέα για αυτές τις “δυσάρεστες σκέψεις” είναι ότι πάντοτε, αργά ή γρήγορα, φεύγουν. Κανένα συναίσθημα δεν διαρκεί για πάντα. Αν παρατηρήσει κανείς τα παιδιά, μπορεί να συνειδητοποιήσει πως η συναισθηματική τους κατάσταση είναι πολύ ρευστή. Επιτρέπουν στα συναισθήματα να ρέουν μέσα τους χωρίς να τα αναλύουν ή να τα ερμηνεύουν. Γιατί να είναι διαφορετικά τα πράγματα όταν μεγαλώνουμε; Τι συμβαίνει, και τι αλλάζει; Αρχίζουμε να οικοδομούμε ένα συγκεκριμένο “εγώ”. Ένα “εγώ” που δεν ήταν εκεί όταν γεννιόμασταν. Αρχίζουμε να αντιδρούμε σε ορισμένα συναισθήματα που δεν μας αρέσουν, και όταν αντιδρούμε σε αυτά, εκείνα μένουν μαζί μας για πολύ περισσότερο χρόνο.
Το πρόβλημα όμως με τις σκέψεις του φόβου είναι ότι γίνονται τόσο δελεαστικές, όσο οι Σειρήνες στην Οδύσσεια. Μας γοητεύουν με τα σαγηνευτικά τους τραγούδια, τα επιχειρήματά τους είναι πολύ πειστικά… Έτσι, όταν αυτό το κομμάτι του εαυτού μας μιλάει, χρειάζεται δύναμη για να μην το αφουγκραστούμε. Αυτή τη δύναμη που υπάρχει ήδη μέσα μας, και προέρχεται από την ουσιαστική γνώση ότι ο φόβος και τα τραγούδια των σειρήνων είναι μια ψευδαίσθηση που δεν οδηγεί ποτέ στη σοφία.
Ειδικά αυτές τις μέρες, βλέπω αυτή την πτυχή του εαυτού μου να με γυροφέρνει, με συλλαμβάνω να νιώθω φοβισμένη και προβληματισμένη, ιδίως όταν σκέφτομαι:
-τη γιαγιά μου, που στα 93 της μόλις ξεπέρασε ένα πνευμονολογικής φύσης πρόβλημα από θαύμα
– τους γονείς μου, που ανήκουν και οι δύο στην ομάδα υψηλού κινδύνου
– την κόρη μου που σε 1 ημέρα θα γιορτάσει τα 15α της γενέθλια, καθώς δεν είμαι σίγουρη για την επίδραση που θα έχει στην ψυχοσύνθεσή της μία μακρόχρονη απομόνωση
-τον κόσμο και το τι θα συμβεί σε όλους μας, στην παγκόσμια οικονομία και τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων
(Θα μπορούσα να συνεχίσω για μέρες μιλώντας για τους φόβους μου…)
ΑΛΛΑ … Δεν ξέρουμε τι θα συμβεί, κανείς μας δεν ξέρει. Το να μένουμε εστιασμένοι στο τι συμβαίνει ΤΩΡΑ και να μη χανόμαστε στους φόβους μας είναι το καλύτερο που θα μπορούσα να ευχηθώ για όλους μας.
Γιατί; Δύο είναι οι λόγοι:
1. Όταν φοβόμαστε είναι αποδεδειγμένο επιστημονικά ότι το IQ μας πέφτει. Τα καταφέρνουμε πολύ καλύτερα όταν έχουμε καθαρότητα του νου και ξεκάθαρη, κοινή λογική, από όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση φόβου. Σε αυτή την κρίση που περνάμε, χρειαζόμαστε ξεκάθαρη σκέψη για να κάνουμε τις σωστές επιλογές για τις οικογένειές μας και τον κόσμο. Ξέρετε κάποιον που να έχει θριαμβεύσει υπό το καθεστώς πανικού; Εγώ όχι.
2. Ο παρατεταμένος φόβος και το άγχος παράγουν περισσότερη κορτιζόλη στον οργανισμό μας, και η κορτιζόλη με τη σειρά της ρίχνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Κι εάν δεν έχουμε ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, είμαστε πιο ευαίσθητοι απέναντι στον ιό.
Ποια είναι η πρόθεσή μου: όταν πιάνω τον εαυτό μου να φοβάμαι, να ανησυχώ ή να έχω άγχος, δεν θα παίρνω στα σοβαρά τις σκέψεις που έρχονται στο νου μου. Εάν δεν πιστεύω σε αυτές τις σκέψεις και τα επιχειρήματα που κουβαλάνε, (όπως ακριβώς δεν πιστεύω ότι η σειρά που παρακολουθώ στο Netflix είναι αλήθεια) η ζωή γίνεται ευκολότερη.
Κι έχω διαπιστώσει ξανά και ξανά την αλήθεια πίσω από αυτή τη λογική. Έχετε παρατηρήσει πως όταν δεν παίρνουμε τους φόβους μας σοβαρά, εκείνοι απομακρύνονται πολύ εύκολα; Έτσι λειτουργεί, όχι μόνο για εσάς και για μένα αλλά για όλους. Μόνο όταν πιστεύουμε στο φόβο μας, εκείνος παραμένει.
Και το καλύτερο από όλα, ξέρετε ποιο είναι; όταν εγκαταλείπουμε το φόβο, υπάρχει ξαφνικά χώρος για ελπίδα. Ακόμη κι αν “η ζωή όπως την ξέρουμε έχει ακυρωθεί”, τίποτα τελικά δεν μπορεί να διαταράξει ουσιαστικά τη γαλήνη του νου μας. Αυτό που υπονοεί ο Yoda, ο αγαπημένος ήρωας των Star Wars στο ρητό με το οποίο ξεκίνησα αυτό το κείμενο, μπορεί τελικά να είναι και αλήθεια: ο φόβος είναι προαιρετικός ακόμα και στις δύσκολες στιγμές που όλοι μας περνάμε.
.
